فروع مذهب و تعاليم آن/تربيت و آموزش ديني كودكان ( قسمت سوم )
- در قسمت قبل به اهداف و مقاصد و نيز محتوا و مضمون تربيت ديني پرداختيم و اشاره كرديم
كه محتوا و مضمون تربيت ديني در دو جنبه قابل بحث است . يكي در حوزه اصول اعتقادي كه به آن در قسمت قبل پرداختيم . اينك در ادامه به جنبه ي دوم آن كه فروع يمذهب و تعاليم آن است مي پردازيم.
2 - فروع يمذهب و تعاليم آن :
بخش ديگري از آموزش هاي مذهبي دررابطه با مسائلي است كه تحت عنوان فروع دين و تعاليم مربوط به آن مطرح است. دراين رابطه مباحث را بايد با ديدي وسيع تر مطرح كرد و حتي مسائل مربوط به حدود وحقوق و نوع موضعگيري ها را براي كودك تشريح نمود . ما ذيلاً به قسمت هايي ازآن اشاره خواهيم كرد:
در عبادات :يقسمتي از آموزش هاي ما در رابطه با عبادات چون نماز و روزه و حج و جهاد وخمس و زكات و... است كه كودك بخشي از آن را به صورت عملي و گوشه اي ديگررا به صورت تئوري خواهد آموخت. در مسئله ينماز سعي براين است از همان حدود دو تا سه سالگي كه كودك سر پاي مي ايستد به صورت يبازي و سرگرمي بدان خوي گيرد، در كنار مادر و پدر بايستد و به نماز مشغول شود .
در مسئله روزه از امام صادق نقل شده است كه فرمود : كودكان خود را از حدود شش سالگي براي سحري خوردن بيدار كنيد و از حدود هفت سالگي او را ساعاتي به تحمل تشنگي و گرسنگي تشويق كنيد . مثلاً امروز صبح تا ظهر روزه بگيرد و فردا از ظهر تا مغرب و ...
مسائل مربوط به حج و جهاد و... اغلب به صورت تئوري و بيان شرح حال ارائه شود ، مگر آنگاه كه زمينه عمل آن فراهم شود . در همه حال سعي بر اين است كودك تشويق شود كه با حقايق و جنبه هايي اين چنين آشنا گردد و روحيه اش بر اين اساس خوي گيرد.
در احكام و دستورات : دستوراتي در اسلام در رابطه با كيفيت گفتار و رفتار مطرح است كه طفل عملاً بايد با آن آشنا شود . او مي بايست ظواهر مذهبي را مراعات كند و خود را با آداب اسلامي رنگ دهد ، به گونه اي كه عمل او چون عمل شما با خدا ارتباط داشته باشد. دعا كند، خدا را شكر بگويد، پس از صرف غذا سپاس خداي را به جاي آورد، در كارها حضور و رضاي خدا را در نظر گيرد در برابر قرآن مؤدب و متواضع باشد، حكم كيفر را براي دروغ و خيانت بداند، بفهمد شرارت بد است ، خرابكاري ناروا است، تجاوز به حقوق و حدود زشت است ، وضو براي نماز لازم است ، چه شوخي هايي نارواست ، چه روابطي حرام است و ...
درحقوق و حدود : درآموزش ديني بخشي مربوط به حدود و حقوق انسانهاست . در ضمن زندگي و معاشرت در خانه و مدرسه بايد كودك را به حقوق وحدود خود و ديگران آشنا كرد. او بايد بداند كه در اسلام ، بر نفس خود حقي دارد ، در رابطه با بدن خود وظايفي دارد ؛ بايد بكوشد خود را تندرست نگه دارد و خود را رشد و ارتقاء دهد. لازم نيست كه ترك لذت كند ولي بايد بداند كه چه لذاتي حرام و نارواست ، چگونه بايد حفظ بدن كند، حفظ مال نمايد و... .
از همان كودكي در ضمن عمل به او بياموزيد و عادتش دهيد كه در حين دعا براي خود و براي سعادت ديگران هم دعا كند و براي مردم هم خيرخواهي داشته باشد. اين دعاها اگر چه لفظي است در حين عمل سبب آن خواهد شد كه طفل به آن توجه داشته باشد. شما با اين كار او را براي دوست داشتن ديگران ، برادري و الفت باغير، ايجاد هدف و زمينه مشترك آماده مي كنيد.
در موضعگيري ها: تربيت بايد به كودك در جريان حيات ، راه و رسم موضعگيري را در برابر حوادث و امور بدهد تا او بداند در وقايعي كه پديد مي آيد چه روشي را در پيش گيرد، در كجا سازش ناپذير باشد و در كجا تسليم؟ آيا تابع هر هوايي باشد يا تابع حق؟ و ...
كودك از همان خردسالي بايد در وضع و موقعيت تمريني قرار گيرد كه در برابر كشش ها و جذبه هايي كه دل ها را مي ميراند و تهي مي كنند خود را نبازد. وسوسه ها، كمرويي ها، بي شخصيتي ها سبب آن نگردند كه او بلغزد ، طعمه گرسنگان شهوت نشود ، در برابر هر چيزي كه او را از مرز خارج مي سازد بايستد و قادر باشد درحدود فكر خود از عقايدش دفاع كند.
بي تفاوتي بلائي است كه از دوران كودكي دامنگير كودك مي شود و آن هم براساس توصيه ها وعملكردهاي والدين و مربيان است كه براي حفظ كودك از خطر دائماً به او مي گويند كاري به كار كسي نداشته باش، به تو چه كه فلاني دعوا كرده ؟ و ... در نتيجه ي اين بي تفاوتي ، عدم توجه به امر به معروف و نهي از منكر در كودك به صورت امري عادي در مي آيد. در حالي كه او ازهمان كودكي بايد بداند كه در برابر ستمكار و ستمكاري نبايد ساكت باشد و يدر برابر مظلوم بايد ياور و كمك كار باشد.
ادامه دارد ...
در قسمت بعد و در ادامه ي اين مبحث به تعليم مطالب مذهبي در زمينه ي فلسفه ي زندگي و نيز روش هايي كه در اين زمينه كارساز هستند ، مي پردازيم.
